Với mục tiêu hướng đến một xã hội thông minh, hiện đại – nơi máy móc, công nghệ có thể phụ trợ con người trong những công việc đòi hỏi tính an toàn cao như tham gia giao thông, công nghệ tự hành đã ra đời và trở thành “cơn sốt” trong giới công nghệ toàn cầu. Sự ra đời của xe tự hành đã có sức ảnh hưởng lớn tới nền công nghiệp sản xuất ô tô trên thế giới. Các hãng xe lần lượt thông báo nghiên cứu sản phẩm này. Tại thị trường Việt Nam, Tập đoàn Phenikaa tự hào trở thành đơn vị đầu tiên ra mắt mẫu xe tự hành cấp độ 4. Đây không chỉ là thành tựu tuyệt vời mà đội ngũ CBNV Phenikaa đạt được sau những tháng ngày miệt mài nghiên cứu, tìm tòi và thử nghiệm, mà còn lời khẳng định cho tinh thần Việt, ý chí Việt với một sản phẩm công nghệ cao thuần Việt!
“Công nghệ tự hành” có phải là “Xe tự hành”?
Trong những năm gần đây, “Xe tự hành” đã trở thành một chủ đề nóng trên toàn thế giới nhờ những ưu điểm tuyệt vời trong việc giải quyết các vấn đề giao thông như tai nạn giao thông, tắc đường, bãi đỗ xe… Theo thống kê của Hiệp hội kỹ sư ô tô (SAE), với 99% tỷ lệ tai nạn giao thông gây ra bởi người điều khiển phương tiện, sự ra đời của xe tự hành sẽ giúp giảm thiểu những rủi ro do tai nạn giao thông ở các nước trên thế giới.
Cũng theo SAE, xe tự hành được chia ra làm 6 cấp độ khác nhau, trong đó:
Cấp độ 0: Là cấp độ hoàn toàn không có tính năng tự lái (self-driving). Hầu hết những xe trên thị trường hiện nay đều có thể được xếp vào cấp độ này, kể cả những xe hơi có tính năng như cảnh báo va chạm hoặc cảm biến cảnh báo điểm mù… Cấp độ 0 phụ thuộc hoàn toàn vào người lái ở phía sau tay lái để điều khiển các tính năng của xe, tăng ga, điều hướng, phanh, tránh va chạm.
Cấp độ 1: Xe đã được hỗ trợ các tính năng tự điều khiển theo một trục, có nghĩa là xe có thể tự thay đổi được vận tốc hoặc tự chuyển làn, nhưng hai tính năng này không thực hiện được một lúc. Có thể nhận thấy các xe hơi đời mới, lưu thông ở Việt Nam hiện nay đang ở cấp độ này, với việc trang bị hệ thống cruise control giúp người lái không cần phải điều khiển vận tốc khi đang trên đường cao tốc hoặc hệ thống phanh khẩn cấp.
Cấp độ 2: Xe có thể hỗ trợ các tính năng tự điều khiển theo hai trục, tức là xe có khả năng thay đổi tốc độ và thay đổi làn đường cùng lúc. Với các dòng xe hiện có, cấp độ 2 này chính là việc bật cruise control khi đi trên đường cao tốc và khi muốn chuyển làn, lái xe phải bật tín hiệu xin chuyển làn, khi đó xe sẽ tự động chuyển làn trong khi cruise control vẫn hoạt động. Trong cấp độ này xe sẽ không giám sát môi trường xung quanh mà công việc này vẫn thuộc về người lái. Các hãng xe như Volvo, Mercedes-Benz hay BMW đều đã có những tính năng này trên xe của họ trong những năm gần đây.
Cấp độ 3: Tự hành giới hạn, đây gần như là bước quá độ từ xe được điều khiển bằng người lái sang xe chủ động lái. Xe có thể tự phân tích môi trường xung quanh và ra lệnh cho các hệ thống chấp hành làm việc giống như con người nhưng trong một số điều kiện nhất định. Người lái vẫn phải theo dõi và luôn luôn sẵn sàng để cướp lái bất kỳ lúc nào trong trường hợp xe không thể tự hành được. Có rất nhiều công ty ô tô như Ford, Volvo công bố sẽ bỏ qua giai đoạn này vì tính an toàn khi chuyển từ lái tự động sang lái bằng tay, nhưng Tesla vẫn đang nghiên cứu và đã cho ra bản thương mại ở cấp độ này.
Cấp độ 4: Ở cấp độ này, xe gần như làm chủ được toàn bộ các tình huống trên đường. Máy tính trung tâm trong xe sẽ thay thế hoàn toàn con người bằng cách phân tích môi trường xung quanh, phân tích điểm đến để đưa ra các quyết định liên quan đến đường đi, cách đi, phát hiện các vật thể, biển báo trên đường để đưa ra phương án xử lý cho xe và gần như không cần con người can thiệp. Hiện tại các công ty lớn như Volvo, Mercedes, Toyota, Nissan, Tesla… đều đang nghiên cứu các mẫu xe ở cấp độ này nhưng chưa đưa ra được sản phẩm chính thức.
Cấp độ 5: Tự lái hoàn toàn ở bất kỳ điều kiện nào, bất kì khu vực nào. Gần như xe lúc này đã chuyển đổi thành robot siêu thông minh di chuyển tự nhiên. Chưa một công ty nào có thể đưa ra lịch trình cụ thể để cho ra xe ở cấp độ 5 mà chỉ dự đoán trong vòng 1 thập kỷ tới (đến năm 2030) xe tự lái ở cấp độ 5 mới có thể chính thức xuất hiện.
Vậy, câu hỏi đặt ra, liệu xe tự hành có phải chính là công nghệ tự hành? Điều này đúng nhưng chưa đủ! Trên thực tế xe tự hành chỉ là một ứng dụng nhỏ của công nghệ tự hành hay nói cách khác công nghệ tự hành bao gồm các sản phẩm tương tự như xe tự hành.
Định nghĩa về “Công nghệ tự hành”
Công nghệ tự hành được định nghĩa là nền tảng công nghệ mà ở đó, các hoạt động di chuyển và việc thực hiện các hoạt động đó không cần sự can thiệp của con người. Không nhờ đến con người, chính máy móc sẽ tự xác định vị trí của nó trong không gian, phân tích được môi trường xung quanh và sau đó đưa ra các quyết định về di chuyển.
Ứng dụng nổi bật nhất của công nghệ tự hành đã hiện hữu và được thương mại hoá đó chính là robot tự hành dùng trong các xưởng sản xuất. Các robot điều hướng tự nhiên có thể xác định được vị trí của mình và di chuyển giống như đang có người điều khiển.
Công nghệ tự hành được ứng dụng nhiều vào lĩnh vực quốc phòng, viễn thám. Đó chính là công nghệ có thể đưa tàu vũ trụ lên quỹ đạo chuyển động, giúp các tên lửa có khả năng dẫn đường và đi theo quỹ đạo khác nhau.
Ngoài ra, máy bay không người lái, drone, tàu thuỷ không người lái, máy kéo không người lái, hay vô vàn các ứng dụng khác không có người lái đều sử dụng công nghệ tự hành.
Và xe tự hành cũng ko phải là ngoại lệ, công nghệ tự hành chính là chìa khoá để giúp cho xe có thể tự mình di chuyển được mà không cần sự trợ giúp của người lái. Chỉ tính riêng công nghệ xe tự hành hiện đại được điều khiển bởi 80 tới 100 hệ thống máy tính nhúng. Lĩnh vực ô tô tự hành đạt 54.23 tỷ USD vào năm 2019, và dự đoán sẽ đạt 556.67 tỷ USD vào năm 2026 với mức độ tăng trưởng 39.47% CAGR.
Việt Nam đang ở đâu trong bản đồ tự hành của thế giới?
Các sản phẩm tiêu biểu của công nghệ tự hành trong cuộc sống có xe tự hành, drone tự hành; trong hàng không vũ trụ và quốc phòng có tàu tự hành, robot tự hành, tên lửa tự hành; trong công nghiệp có robot tự hành… Công nghệ tự hành đối với Việt Nam còn khá mới mẻ, chỉ mới có một vài sản phẩm như robot điều hướng tự nhiên và drone tự hành được nhập khẩu từ nước ngoài, các cơ sở nghiên cứu tại Việt Nam gần như vẫn chưa tiếp cận với công nghệ mới mẻ này.
Ứng dụng công nghệ tự hành vào xe tự hành được cho là mảng ứng dụng có tiềm năng nhất và là xu hướng của 10 năm tới. Theo Globe Newswire, thị trường xe tự hành toàn cầu tập trung với một số lượng nhỏ các công ty lớn. Mười đối thủ cạnh tranh hàng đầu trên thị trường chiếm tới 70,0% tổng thị trường vào năm 2019. Các công ty lớn nhất trên thị trường bao gồm Toyota Motor Corporation, Ford Motor Company, Daimler AG, General Motors Company và Volkswagen AG. Ngoài ra, Tesla và Honda cũng là những cái tên đáng chú ý trong thị trường xe tự hành trong những năm trở lại đây.
Xe tự hành thông minh cấp độ 4 “Made-in-Vietnam” đầu tiên tại Việt Nam do Phenikaa nghiên cứu, phát triển và đưa vào ứng dụng
Tại Việt Nam, FPT là công ty nghiên cứu mảng xe tự hành đầu tiên. Được biết, FPT đã kết hợp thực hiện với Global Automotive tại các chi nhánh FPT trên toàn thế giới, cùng các công ty như Yamaha, Tier IV. Nghiên cứu từ năm 2018 đến nay, xe của FPT đã đạt được những bước tiến nhất định, đồng thời được công bố rộng rãi. Tính đến thời điểm tháng 3/2021, dòng xe mà FPT nghiên cứu đã đạt đến cấp độ 3 với tốc độ trung bình là 10km/h, tối đa 15km/h và phải luôn có người giám sát để cướp lái trong bất kỳ tính huống nào.
Vinfast, một công ty thành viên của Vingroup cũng đang tiến hành nghiên cứu và phát triển xe tự hành từ cấp độ 1 đến cấp độ 3. Theo công bố của hãng xe Vinfast, họ có thể có sản phẩm mẫu demo ở cấp độ 3 vào tháng 6/2022 và thương mại hoá sản phẩm này. Hiện tại các xe của Vinfast đang ở cấp độ 1 với tính năng cruse control.
Chiến lược của Phenikaa trong việc nghiên cứu và phát triển xe tự hành
TS. Lê Anh Sơn – Phó Viện trưởng Viện PRATI kiêm Giám đốc Công ty cổ phần Phenikaa-X đang giới thiệu về Xe tự hành Cấp độ 4 Phenikaa
Phenikaa-X là một thành viên mới của Tập đoàn Phenikaa, sáng lập từ tháng 10/2020 với mục tiêu làm chủ công nghệ tự hành (nghiên cứu và phát triển các công nghệ liên quan đến tự hành), trong đó mục tiêu lớn nhất trong năm sắp tới của Công ty là làm chủ được công nghệ về xe tự hành.
Vậy xe tự hành của Tập đoàn Phenikaa có gì khác so với các sản phẩm có mặt tại Việt Nam cũng như trên thế giới?
Phenikaa đặt mục tiêu ngay từ đầu nghiên cứu chuyên sâu về xe tự hành nhưng ở cấp độ 4 và cấp độ 5 (fully-seflf driving)
Phenikaa đặt mục tiêu ngay từ đầu nghiên cứu chuyên sâu về xe tự hành nhưng ở cấp độ 4 và cấp độ 5 (fully-seflf driving), bỏ qua các giai đoạn quá độ ở cấp độ 3. Hay nói cách khác, Tập đoàn đang chọn con đường đi tắt đón đầu và tiếp cận ngay với công nghệ mới tại Việt Nam cũng như trên thế giới. Với hai cấp độ 4 và 5, đây được coi là “sân chơi” chỉ dành riêng cho các ông lớn trong làng công nghệ, bởi lẽ, từ chi phí cho đến công sức “khấu hao” thực tế là vô cùng lớn. Bên cạnh đó, yếu tố mới, lạ cũng khiến việc tiếp cận nguồn dữ liệu về xe tự hành trở nên hạn chế hơn, đòi hỏi sự nỗ lực và tính sáng tạo từ các đội ngũ nghiên cứu nhiều hơn.
Với nhiệt huyết, ý chí sáng tạo và khát khao đem đến một sản phẩm công nghệ cao được tạo ra bằng chính trí tuệ Phenikaa, một chiếc xe có thể tự di chuyển không cần bất kỳ sự điều khiển nào của con người, một chiếc xe chủ động nhận diện toàn bộ môi trường xung quanh, các vật thể xung quanh và tự ra quyết định trong việc đi lại… mang tên PHENIKAA chính thức được ra đời. Người Phenikaa đã và đang làm hết sức mình để tạo ra một sản phẩm made-in-Vietnam đúng nghĩa.
Các Kỹ sư của Trung tâm Thiết kế Kiểu dáng Công nghiệp đang nghiên cứu, trao đổi về xe tự hành
Bước đầu thành công trong việc đưa ra phiên bản số 1 (mẫu thử A) của Tập đoàn Phenikaa trong tháng 3/2021 là một bước đầu tiên đánh dấu khả năng làm chủ công nghệ, nhất là công nghệ phần mềm của đội ngũ kỹ sư Phenikaa-X nói riêng và của Tập đoàn Phenikaa nói chung. Với việc đồng bộ hoá toàn bộ dữ liệu trên xe, liên kết thông minh các máy tính nhúng trên xe, xử lý tín hiệu một cách hiệu quả, xe tự hành cấp độ 4 của Tập đoàn Phenikaa đã hoạt động trơn tru và được nhiều người trải nghiệm đánh giá cao.
Một Giáo sư trường Đại học Nagoya – một trong những người đặt nền móng cho xe tự hành cấp độ 4 tại Nhật Bản, sau khi dự buổi khai mạc khoá học và tham gia buổi ra mắt xe tự hành đã thể hiện sự xúc động và ngưỡng mộ trước những thành quả của Phenikaa bằng lời chia sẻ: “Tôi thành thực xin lỗi vì đã đánh giá thấp các bạn ở Phenikaa. Lần đầu tiên nhận đề xuất, tôi đã không tin tưởng các bạn, tôi đã yêu cầu các bạn phải kết hợp với một trường đại học có tên tuổi khác thì mới hi vọng tổ chức được khoá học đào tạo. Còn việc tạo ra xe, tôi nghĩ chỉ là trò đùa mà các bạn nói cho vui. Không ngờ các bạn với đội ngũ rất trẻ đã có thể tự mình làm được. Thật đáng ngưỡng mộ!”.
Xe tự hành là một công nghệ đòi hỏi phải nghiên cứu rất chuyên sâu, rất am hiểu về các công nghệ lõi trong kỹ thuật, với độ chính xác cao và sự phức tạp khó tưởng tượng. Khó khăn hơn khi các bài báo nghiên cứu về công nghệ tự hành khá nhiều nhưng chưa có những kiểm chứng xác thực, hầu hết chỉ là mô phỏng. Thêm vào đó, Việt Nam lại đang nằm ở vùng trũng của công nghệ, hầu hết các công nghệ phụ trợ tại Việt Nam để sản xuất xe tự hành gần như không có. Vượt qua những khó khăn đó, người Phenikaa đã đặt nền móng đầu tiên, những bước chân đầu tiên đánh dấu mốc về sản phẩm xe tự hành made-in-Việt Nam cấp độ 4.
Dẫu tất cả mới chỉ là khởi đầu, dẫu rằng còn muôn vàn gian nan thử thách phía trước, nhưng với trí tuệ Việt, với bản lĩnh và khát vọng lớn lao của người Phenikaa, chúng ta hoàn toàn có cơ sở để tin tưởng rằng, ngày Phenikaa làm chủ công nghệ tự hành và ghi dấu ấn trên bản đồ công nghệ thế giới sẽ không còn xa, góp phần mang đến một cuộc sống thông minh, hiện đại, hướng tới sự phát triển bền vững cho cộng đồng, xã hội.
TS. Lê Anh Sơn – Phó Viện trưởng Viện PRATI kiêm Giám đốc Công ty cổ phần Phenikaa-X
